Η κοινωνία των μελισσών αποτελείται από τη βασίλισσα, τις εργάτριες και τους κηφήνες. Ο ρόλος της βασίλισσας είναι να γεννά αυγά και παρά το όνομά της ούτε διοικεί ούτε επιβάλλεται. Οι εργάτριες την ταΐζουν κατευθείαν στο στόμα. Οι εργάτριες κάνουν όλες τις δουλειές μέσα και έξω από την κυψέλη. Οι κηφήνες παράγουν θερμότητα και ζεσταίνουν το γόνο, αερίζουν την κυψέλη το καλοκαίρι κουνώντας τα φτερά τους. Διαμοιράζουν το νέκταρ και γονιμοποιούν τη βασίλισσα. Δεν είναι λοιπόν οι τεμπέληδες εραστές όπως συνήθως πιστεύουμε, αλλά ο ρόλος τους είναι σημαντικός. Η γλώσσα των μελισσών Οι μέλισσες συνεννοούνται μεταξύ τους με χορό, συχνά με σπαρταριστό ρυθμό, ηχητικές εκπομπές και οσμές. Σχέσεις μελισσών από διαφορετικά μελίσσια Οι μέλισσες δεν δέχονται ξένη μέλισσα ή βασίλισσα μέσα στην κυψέλη τους. Οι φύλακες που προστατεύουν την είσοδο την αντιλαμβάνονται αμέσως, την πλησιάζουν, την ψάχνουν με τις κεραίες τους και την πετούν έξω από την κυψέλη ή την σκοτώνουν με το κεντρί τους, αν επιμένει να μπει. Εξαίρεση κάνουν για τους κηφήνες, που είναι καλοδεχούμενοι σε όποια κυψέλη κι αν μπουν, καθώς και για τις μέλισσες, που με γεμάτο τον πρόβολο με νέκταρ και τα πόδια από γύρη, μπαίνουν κάποτε κατά λάθος σε ξένη κυψέλη και γίνονται δεκτές φιλικά. Διάρκεια ζωής Η βασίλισσα ζει μέχρι 4 – 5 χρόνια, αλλά ύστερα από το δεύτερο χρόνο της ζωής της αρχίζει να γερνά, λιγοστεύει ο αριθμός των αυγών που γεννά και γι’ αυτό συνήθως οι εργάτριες την αντικαθιστούν. Η εργάτρια ζει μέχρι 40 μέρες. Ο κηφήνας ζει 4 μέχρι 5 μήνες. Αναπαραγωγή Όταν εκκολαφθεί από το βασιλικό κελί ή βασιλοκύτταρο η βασίλισσα τις πρώτες 2-3 μέρες περιφέρεται μέσα στην κυψέλη σαν ξένη, αδιάφορη για τις μέλισσες που την τριγυρίζουν, όπως και εκείνες είναι αδιάφορες για τη νέα βασίλισσα , την οποία ούτε περιποιούνται ούτε την τρέφουν. Την τρίτη μέχρι την πέμπτη ημέρα από την εκκόλαψή της, εφόσον ο καιρός είναι καλός, ηλιόλουστη ημέρα χωρίς άνεμο, βγαίνει στη σανίδα πτήσεως της κυψέλης και κάνει μερικές δοκιμαστικές πτήσεις διαγράφοντας κύκλους μπροστά στην κυψέλη, χωρίς να απομακρυνθεί περισσότερο από δύο τρία μέτρα, με το κεφάλι πάντα γυρισμένο προς την κυψέλη, σημαδεύοντας τη θέση της κυψέλης της σε σχέση με τα αντικείμενα που την περιτριγυρίζουν. Όταν έπειτα από αλλεπάλληλες τέτοιες πτήσεις χαράζει στο μνημονικό της την τοποθεσία της κυψέλης της, τότε ξεκινά με ορμή για το γαμήλιο ταξίδι και αμέσως τρέχουν κατόπι της οι κηφήνες της κυψέλης και των άλλων κυψελών, όσοι πετούν στην περιοχή εκείνη, προσελκυόμενοι από την ουσία που εκκρίνουν οι σιαγονικοί αδένες της βασίλισσας. Το ζευγάρωμα με τον κηφήνα γίνεται πετώντας ψηλά στον αέρα. Η βασίλισσα ζευγαρώνει με τον πρώτο κηφήνα που την πλησιάζει από τους πολλούς που την κυνηγούν και αυτός φυσικά θα είναι ο πιο ταχύς και ο πιο δυνατός για να μπορέσει να την φτάσει στο φρενιασμένο πέταγμά της. Πάντως το τίμημα της επιτυχίας του κηφήνα να γονιμοποιήσει τη βασίλισσα είναι ο θάνατος, γιατί στο ζευγάρωμα αποσπώνται τα γεννητικά του όργανα και πέφτει νεκρός από τον ακρωτηριασμό. Μετά το γαμήλιο πέταγμα η βασίλισσα επιστρέφοντας στην κυψέλη της καθαρίζεται από τις μέλισσες, ακολουθεί ανάπαυση 48 ωρών και αμέσως κατόπιν αρχίζει να γεννά. όταν γεννήσει 80 με 100 αυγά σταμάτά λίγα λεπτά για να ξεκουραστεί και να πάρει τροφή. Τότε αμέσως οι μέλισσες που την περιτριγυρίζουν την χαϊδεύουν με τις κεραίες τους και την τροφοδοτούν μέσα στο στόμα με βασιλικό πολτό. Αναζήτηση τροφής Οι μέλισσες μπορούν να απομακρυνθούν μέχρι 3 – 4 χιλιόμετρα από την κυψέλη προς αναζήτηση τροφής. Πώς οι μέλισσες φτιάχνουν το μέλι Η πρώτη ύλη του μελιού είναι το νέκταρ από το οποίο παράγεται το ανθόμελο και το μελίτωμα. Το νέκταρ το παίρνουν οι μέλισσες από τα άνθη, ενώ το μελίτωμα προέρχεται από τα παράσιτα των φυτών. Τα παράσιτα απορροφούν το χυμό, ο οποίος περνά από το πεπτικό τους σύστημα και σχηματίζεται το μελίτωμα, το οποίο χρησιμοποιούν για τις ανάγκες τους. Αυτό που περισσεύει βγαίνει με μορφή σταγονιδίων, που οι μέλισσες απομυζούν από το σώμα των παρασίτων ή από τα φύλλα των φυτών όπου πέφτει το μελίτωμα. Οι συλλέκτριες προσθέτουν στο νέκταρ και στο μελίτωμα σάλιο και το μεταφέρουν στις κυψέλες. Εκεί το μοιράζουν στις εργάτριες και στους κηφήνες. Μέχρι να τοποθετηθεί στα κελιά περνά πολλές φορές από τη μια μέλισσα στην άλλη και κάθε φορά προστίθεται σάλιο, το οποίο μεταβάλλει τα σάκχαρα. Το υγρό πιπιλίζεται από τις μέλισσες πολλές φορές, 15 – 20 λεπτά. Η διαδικασία αυτή συμπυκνώνει το υγρό. Κατά τη διάρκεια πολλών ημερών εξατμίζεται το νερό και η πυκνότητα του υγρού αυξάνει σε σάκχαρα ώσπου να φτάσει στο 70 με 80%. Στη συνέχεια οι μέλισσες καλύπτουν το συμπυκνωμένο μέλι με ένα κάλυμμα από κερί. Η σύνθεση του μελιού εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.
- Τα είδη φυτών απ’ όπου συλλέγουν οι μέλισσες το νέκταρ και το μελίτωμα.
- Τη φύση του εδάφους
- Τη ράτσα μελισσών
- Τη φυσική κατάσταση του μελισσιού κ.α.
Τα μέλια των μελιτωμάτων έχουν σκούρο χρώμα και κρυσταλλοποιούνται λίγο σε αντίθεση με τα μέλια του νέκταρος. Η χημική σύνθεση του μελιού ποικίλει από είδος σε είδος. Το μέλι περιέχει τα παρακάτω συστατικά:
- Νερό
- Γλυκόζη
- Φρουκτόζη
- Μαλτόζη
- Σακχαρόζη
- Άλλα σάκχαρα, οξέα, ένζυμα και βιταμίνες .
Άλλα προϊόντα Δηλητήριο, πρόπολη, κερί, βασιλικός πολτός που είναι πλούσια πηγή βιταμινών, ανόργανων στοιχείων και αμινοξέων, γύρη. Φαγητά – γλυκίσματα Δίπλες, μουστοκούλουρα, μπακλαβάς, μελομακάρονα, μελόπιτα, λουκουμάδες, κανταΐφι, γλυκό καρπούζι, τρίγωνα, φρυγανιές γαλλικές, σκαλτσούνια, κολοκυθόπιτα νηστίσιμη, κουλουράκια λεμονιού, σβίγγοι, χαλβάς, παστέλι, μελοραβανί, γιαούρτι με καρύδια και μέλι, τυρί με μέλι, πολυσπόρια, γύρη με τσίπουρο (μεζές στη Σάμο), το αναψυκτικό των αρχαίων, ο κυκεών, είναι μερικά από τα φαγητά, τα γλυκίσματα και ποτά που περιέχουν μέλι. Η μέλισσα στην τέχνη
- «Κι άσπρα, γαλάζια, κόκκινα καλούν χρυσό μελίσσι», Σολωμός
- «Το ‘να χέρι μου κρατεί μέλισσα θεόρατη»(Γεια σου κύριε μενεξέ), Ελύτης
- Σε Ομηρικό ποίημα αναφέρεται: «Τρεις σεβάσμιες φτερωτές παρθένες που μάντευαν τρώγοντας μέλι»
- Στο μυθιστόρημα του Λουντέμη ο βασικός ήρωας ονομάζεται Μέλιος
- Οι τρεις ιεράρχες χαρακτηρίζονται ως «μελίρρυτοι ποταμοί της σοφίας» στο απολυτίκιό τους.
- «Μέλισσα» τίτλος θεατρικού έργου του Καζαντζάκη.
- «Μελισσοκόμος» τίτλος ταινίας του Θόδωρου Αγγελόπουλου.
- «Η εποχή της Μελισσάνθης» κύκλος τραγουδιών του Μάνου Χατζηδάκη.
- «Κι ύστερα ήρθαν οι μέλισσες» το γνωστό μυθιστόρημα του Γιάννη Ξανθούλη
Το μοτίβο της μέλισσας το συναντάμε στη μικρογραφία, τη διακοσμητική, τη ζωγραφική και γενικότερα στην τέχνη από αρχαιοτάτων χρόνων. Το κερί, προϊόν της μέλισσας, χρησιμοποιείται για κατασκευή ομοιωμάτων (κέρινα ομοιώματα). Πχ στα Μουσεία Βρέλλη, Μαντάμ Τυσσώ, Αγίας Παρασκευής Μάνδρας Θέρμου. Παραδόσεις – έθιμα Η πεθερά δίνει μέλι στη νύφη όταν μπαίνει στο σπίτι, ενώ η νύφη βάζει τα δάχτυλά της στο μέλι για να είναι αρμονική η σχέση τους. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι αθηναίοι ιερείς παράθεταν προσφορές στον δράκοντα, φίδι που όπως πίστευαν, ζούσε στο ναό της Αθηνάς στην Ακρόπολη κρυμμένο κάτω στη γη, από την οποία έβγαινε και τις έπαιρνε. Η προσφορά ήταν κάθε μήνα πίτα ζυμωμένη με μέλι (μελιτόεσσα) και κάθε μέρα εκλεκτές τροφές. Χοές, τις πρόσφεραν οι αρχαίοι στους νεκρούς τους και συχνά περιείχαν και μέλι Εκφράσεις Γλυκός σαν μέλι – Μέλι γάλα – Μήνας του μέλιτος – Γλυκάθηκε η γριά απ’ το μέλι κι έφαγε και το βάζο – Είναι ποτέ δυνατόν να έχεις μέλι στα δάχτυλά σου και να μην το γλείψεις; – Στάζει μέλι το στόμα του – Είναι εργατική σαν μέλισσα – Τσάμπα ξύδι, γλυκό σα μέλι – Αγάλι, αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι –
Παράγωγες λέξεις:
μελάτος,μελένιος,μελί,μελίγκρα,μελίρρυτος,μελισσοβότανο,μελισσοκομία,
μελισσοκόμος,μελισσοτροφείο,μελισσουργός,μελισσόχορτο,
μελισσώνας,μελισταγής,μελιστάλαχτος,μελιτόεσσα,μελίτωμα,
μελίχρους, μελιχρός,μελώνω
Ονόματα ονομασίες: Μέλανθος,Μελέαγρος(ήρωας),Μελιά,Μελικέρτης,Μελίνα,Μέλιος,Μέλισσα (εκδοτικός οίκος), Μέλισσα (μακαρόνια),Μέλισσα (ονομασία πολλών κοινοτήτων και τοποθεσιών),Μελισσάνθη,Μέλισσες (νύμφες, ιέρειες του θεού Απόλλωνα),Μελίσσια (προάστιο της Αθήνας),Μελισσινός,Μέλισσος (Έλληνας φιλόσοφος),Μελισσούλα,Μελισσουργοί (ονομασία πολλών κοινοτήτων και τοποθεσιών),Μελισσουργός (πουλί),μελισσοφάγος,Μελίτσα,Μελίττη (δήμος της αρχαίας Αθήνας), Μελίττων.
Γιατί μέλι και όχι ζάχαρη Υπάρχουν δεκάδες βιβλία γραμμένα για το μέλι, που εξυμνούν το θαυμάσιο αυτό προϊόν της φύσης. Για το μέλι δεν έχει γραφτεί τίποτε εναντίον. Αντίθετα η ζάχαρη έχει κατηγορηθεί για πληθώρα παρενεργειών στον άνθρωπο. Το υψηλό επίπεδο χοληστερίνης, οι πονοκέφαλοι, η κούραση, η ερεθιστικότητα, η δυσκοιλιότητα αποδίδονται κατά ένα μέρος στην κοινή ζάχαρη. Η ζάχαρη είναι ένα βιομηχανοποιημένο προϊόν, αποτέλεσμα χημικής επεξεργασίας. Το μέλι είναι ένα φυσικό βιολογικό προϊόν, κατευθείαν από τη φύση, και δεν επιδέχεται καμιά επεξεργασία. Η ζάχαρη αποτελείται αποκλειστικά από ζαχαρόζη. Το μέλι περιέχει τουλάχιστον 180 διαφορετικές ουσίες, οι οποίες διασυνδέονται οργανικά με τέτοιο τρόπο ώστε κανείς μέχρι τώρα δεν μπόρεσε να φτιάξει τεχνητά, παρά τη γνωστή σύνθεση. Τρώτε, λοιπόν, μέλι και μάλιστα ελληνικό, το οποίο είναι από τα καλύτερα στον κόσμο, γιατί: Είναι ένα άριστο φυσικό προϊόν με πλήθος θρεπτικών και θεραπευτικών ιδιοτήτων Συμβάλλετε στη διατήρηση και τη βελτίωση της φύσης. Βοηθάτε την ελληνική μελισσοκομία και οικονομία.
Πηγή: kynigos.net.gr
