Χερσόνησος της κεντρικής Μακεδονίας με έκταση 4.000 περίπου τετ. χλμ. Το μεγαλύτερο μέρος της ανήκει στον ομώνυμο νομό. Προς Βορρά συνορεύει με το νομό Θεσσαλονίκης. Ενώ προς τα νότια, ανατολικά και δυτικά βρέχεται από το Αιγαίο. Στα νότια καταλήγει σε τρεις μικρότερες χερσονήσους: την Κασσάνδρα δυτικά, τη Σιθωνία ή Λόγγο στη μέση και του Αγίου Όρους ή Άθω στα ανατολικά.
Σχηματίζονται έτσι ανάμεσα στις τρεις αυτές χερσονήσους δύο κόλποι, της Κασσάνδρας ή Τορωναίος και του Αγίου Όρους ή Σιγγιτικός, ενώ στα δυτικά σχηματίζεται ο Θερμαϊκός κόλπος και στα ανατολικά ο κόλπος της Ιερισσού και πιο πάνω ο Στρυμονικός.
Δύο επιμήκεις λίμνες χωρίζουν τη Χαλκιδική από την υπόλοιπη Μακεδονία: η Βόλβη και η Κορώνεια (Λαγκαδά).
Χαλκιδικής νομός. Έχει έκταση 2.945 τετ. χλμ. και πληθυσμό 93.653 κατοίκους. Είναι ο πιο αραιοκατοικημένος νομός της Μακεδονίας μετά το νομό Γρεβενών. Πρωτεύουσα του νομού είναι ο Πολύγυρος (4.501 κατ.). Από τους άλλους είκοσι περίπου οικισμούς σημαντικότεροι είναι τα Νέα Μουδανιά (4.403 κάτ.), η Ορμύλια (2.909 κάτ.), η Ιερισσός (2.964 κάτ.), η Αρναία (2.235 κάτ.), η Πορταριά (1.267 κάτ.), ο Βάβδος (782 κάτ.), η Γαλάτιστα (2.571 κάτ.), το Παλαιοχώρι (1.620 κάτ.), η Μεγάλη Παναγιά (2.620 κάτ.) κ.ά.
Στο βόρειο τμήμα της χερσονήσου καταλήγει ο Χορτιάτης ενώ στο κέντρο περίπου βρίσκεται ο Χολομώντας κατάφυτος και αρκετά εκτεταμένος. Στο νότιο άκρο της βρίσκεται η χερσόνησος του Άθω σπαρμένη και εκείνη από βουνά με κυριότερο τον Ίταμο.
Αξιόλογος είναι ο ορυκτός πλούτος της περιοχής. Το κυριότερο ορυκτό είναι ο λευκόλιθος (μεταλλεία της Γερακινής, του Βάβδου, του Στρατσιού, της Αγίας Παρασκευής). Επίσης γίνεται εκμετάλλευση μαγγανίου, θειούχων ορυκτών κυρίως σιδηροπυρίτη, χαλκούχων κλπ.
Το κλίμα είναι ήπιο στις παράκτιες περιοχές αλλά και στο εσωτερικό της χερσονήσου. Η οικονομία του νομού στηρίζεται στη γεωργία, στην εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου και τα τελευταία χρόνια και στον τουρισμό. Κυρίως καλλιεργείται η ελιά και ο νομός κατέχει μια από τις πρώτες θέσεις στην οικονομία της χώρας όσο αφορά την παραγωγή λαδιού και ελιών. Σημαντική είναι επίσης και η παραγωγή σιταριού.
Ιστορία. Ο πρώτος αποικισμός της χερσονήσου άρχισε τον 8ο π.Χ. αιώνα με την εγκατάσταση αποίκων Ελλήνων από τη Χαλκίδα και την Ερέτρια. Οι πιο παλιές από αυτές τις αποικίες ήταν η Χαλκίδα, η Μένδη, οι Αιγές κ.ά.
Ανασκαφές που έγιναν στην Όλυνθο και την Ποτίδαια έφεραν στο φως πανάρχαιο συνοικισμό της νεολιθικής εποχής. Η Χαλκιδική δεινοπάθησε αρκετά από την έντονη πειρατική δράση που παρατηρήθηκε στις ακτές της, κυρίως στην Κασσάνδρα κατά τον 18ο και 19ο αιώνα. Η κατάσταση εντάθηκε κατά τους τελευταίους βενετοτουρκικούς πολέμους και τους πρώτους ρωσοτουρκικούς. Η Χαλκιδική έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επανάσταση του ’21.